KOMŞU GÖLDE BALIK ÖLÜMLERİ ESRARENGİZ Mİ?

   İç Anadolu Bölgesindeki Akarçay  Havzasında korunması için 1. Derece Tabiat Sit Alanı ilanı edilen,  bir zamanlar, Türkiye’nin 12. büyük gölü olan!  Yıllar öncesi; su seviyesi 25 m. yi bulan olan EBER GÖLÜNDE son yirmi yol içerisinde su seviyesi 2-3m. kadar düşmüş ve bunun sonucunda göl kıyısında kurumuş çorak toprakların arasında kalmış çürümüş kayıklar ve bir zamanlar balıkların tutulduğu bölgede şimdi inekler geziyor hale gelmiştir.  Son 10 yıldır çeşitli dönemlerde gölün ekolojik yapısının bozulması ve kirlilik nedenleriyle her yıl balık ölümleri alışıla gelmiş bir hal almıştır.
 
Eber Gölü  ve Karamık Gölü ile birlikte bölgede kurulan SEKA Kağıt Fabrikasına ekonomik değeri en yüksek olan başta  kamış ve  hasır  vb. u bitkileri hammadde olarak kazandırmakta  ve bu sanayi kolunda on binlerce   kişi geçimini ağlamaktaydı…. Şubat 2014 yılında SEKA fabrikası havada  göllerin kuruması ve kamış-hasır miktarının azalması nedenleriyle kapatıldı….
Havzadaki gölleri ve Eber Gölü’nü tehdit eden en büyük kirlilik unsurları, tarımsal atıklar, SEKA Kağıt Fabrikasının ,Afyonkarahisar’ın, Eber’in çevresindeki 17 yerleşim alanının, Bolvadin Şeker ve Alkoloid Fabrikalarının atıklarıdır. Diğer bir tehdit unsurları da, atıkların Eber Gölü’nde biriktikten sonra gölün arıtma vazifesi görmesi ve bu nedenle de süzülen temiz suyun Akşehir Gölü’ne akıtılması , gölü besleye su kaynakların üzerine gölet baraj  yapımı ve kaçak sondaj  kuyuların ve  her türlü aşırı avcılıktır. Arıtma sistemleri olmasına rağmen, sistemin  “çoğu zaman “ çalışmamasıdır…
BALIK ÖLÜMLERİ ESRARENGİZ Mİ?
 Geçtiğimi hafta içerisinde Eber Gölünde binlerce balık ölümleri meydana geldi…  “ Katliam boyutuna ulaştığı belirtilen, esrarengiz balık ölümleri korkunç dereceye ulaşmaktadır” denilen  balık ölümleri hakkında yapılan açıklamalarda “ölen balıkların çok küçük balık olduğu, , ölü balıkların bulunduğu göl yüzeyinin yaklaşık 1,5-2 aydır tamamen buzla kaplı olduğu, yüzey su sirkülasyonunun olmaması, ayrıca yapılan ölçümlerde oksijen miktarının kritik seviyenin çok altında bir değerde olması sebebiyle balıkların oksijensizlik nedeniyle boğularak öldüğü kanaatine varıldığı belirtilmiştir..”
GÖL BUZ  TUTUNCA BALIKLAR ÖLMEZ…!
Göller buz tutsa da dip kısımlarındaki  buzun altındaki suyun  sıcaklığı daima +4C derecededir, bu da su içerisindeki canlılar için elverişli bir ortam oluşturur. Göller ve denizlerin yüzeyi buz tuttuğu zaman bir kapak görevi görmekte ve dibindeki ısının muhafaza edilmesine, dolayısıyla canlılığın sürmesine destek vermektedir.
Su ne kadar sıcak olursa, sudaki oksijen oranı da o kadar az olur ve bu nedenlerle soğuk sularda oksijen seviyesi düşmez. Kirli sularda oksijen seviyesi düşer. Buna karşılık göl, akarsu ve hatta denizlerde; balıkların ölümüne neden olan oksijen azlığı, bu sulara akan evsel-tarım ve endüstriyel atıklardaki organik maddeler, organik madde bakımından zengin olan su dibindeki birikintiler, su içindeki hayvan ve bitkilerin bozulmaları ile meydana gelir.  Bu oksidasyon olayı, gölcüklerde, göllerde, denizlerde ve hatta okyanuslarda, oksijen dağılışları üzerinde, oldukça büyük rol oynar.
 
 Eber Gölü’nde yukarıdaki durum, yaz- kış her mevsim üst düzeydedir. Ve yıllarca Eber  Akşehir  Gölleri çevresindeki alkoloid, şeker, SEKA  atıklarıyla kirletmiş ve bölgede SEKA nın kurulmasına neden olan Eber ve Akşehir Gölü kamışlıkları  kurumuş, Türkiye’nin 5. Büyük doğal gölü olan AKŞEHİR GÖLÜ coğrafyadan silinmiş, göl su birikintisine dönüşmüştür… Bu  durum, ve daha önceleri de yaşanan balık ölümleri; Akşehir- ve Eber Göllerinin bu günkü durumunun  temel nedeni, endüstriyel ve tarımsal kirlilik ve göl için çıkarılan koruma tedbirlerinin alınmamasıdır. Akşehir Gölü neden kurumuştur? Eber Gölü’nün su kalitesinin  olumsuzluğu ve alglerin aşırı çoğalmasının  nedenleri gölde su seviyesinin  azalması  ve  kirliliktir.. Göllerin, suyu buz tutunca balıklar ölmez. Çünkü gölün tüm suyunun dip kesimi de dahil tamamen buz tutması gerekir. Eğer Eber de böyle bir durum varsa, dünya literatürüne yeni bir sayfa açılmış olur. Çünkü göllerin yüzeyi buz tutsa da gölün dip kısmın da su sıcaklığı daima +4 derecede kalır, buz tutmaz. Bu sıcaklı da, su canlılarının yaşaması için yeterlidir. Soğuk suda oksijen seviyesi yüksektir ve soğukta su canlıların metabolizmaları oldukça da çok yavaştır, bu da oksijene olan ihtiyacın az olmasını sağlar.
Yıllar öncesi bölgede yapılan araştırma sonuçları ve çözüm yolları tarafımızdan yetkililere ve yörede verilen konferanslarla bildirilmesine rağmen,  acil önlemler alınması konusunda ilerleme kaydedilmemiştir.  Göllerde oksijen seviyesinin düşmesinin bilimsel nedenleri bellidir, Eber Gölü de ilk defa donmamaktadır, çok daha soğuk kışlar donmalar yaşanmış fakat balık ölümleri görülmemiştir…
DÜNDEN BU GÜNE EBER GÖLÜ ve BALIK ÖLÜMLERİ
Eber Gölü’nün bu güne gelişini ve balık ölümlerinin nedenlerini yıllardır orada yaşayan insanlardan dinleyelim…Balıkların neden öldüğü anlaşılır…
Mevlüt bey; “gölün kurumasının bir çok konuda yöre halkını çok  olumsuz etkiledi. Kağıt fabrikamız vardı. Göl bitince fabrika da bitti. Fabrikada işlenecek bir şey kalmadı. Biz kamış ve yastık otu biçip, balıkçılık yapıyorduk. Eber Gölü’nde su olmadığı için hiçbir şey yetişmiyor şimdi” …

Eber Gölü'nde  yıllardır balıkçılık yapan Ünal bey; " Eber Gölü bizim geçim kaynağımızdı. 45 yıldır buradan evimize ekmek götürüyoruz. Ekmeğimizi buradan kazandığımız için evlerimizi de göl kıyısına yaptık. Fabrikalardan gelen zehirli atıklar gölümüzü yaşanmaz hale getirdi. Balıklar öldüğü gibi sazlıklar da artık yetişmiyor. Geçen yıllarda kuşlara ev sahipliği yapan  Eber Gölü'nde artık kuş yaşamıyor, kuş yuvası görmek neredeyse imkansız."
Son 10 yıldır çeşitli dönemlerde Eber Gölünde kirlilik nedenleriyle her yıl balık ölümleri alışıla gelmiş bir hale geldiğinden . Yöre halkı inanmıyor göl bu tutunca balıkların öldüğüne ve ölen balıkların küçük olduğuna…
  Yrd. Doç. Dr. Erol KESİCİ TTKD  TEMSİLCİSİ