EYT’de Son Dakika Yürürlük Tarihi, Şartları ve Kapsamı Netleşti! Emeklilikte Yaşa Takılanlar Merakla Bekliyordu

Milyonların beklediği EYT yasası için sona gelindi. Aralık ayında Meclis’e gelmesi beklenen tasarının yasalaşmasıyla birlikte Ocak ayı itibariyle yürürlüğe girmesi bekleniyor. Böylece 3600 ek gösterge ve sözleşmeli kadrosunda olduğu gibi Ocak ayı yeniliklerin başlangıcı olacak. Öte yandan emeklilikte yaşa takılanlar için birçok soru yanıt buldu. EYT yasası kimleri kapsayacak? Yasa çıktığı anda kimler hemen emekli olabilecek? Emeklilik zorunlu mu olacak? Maaş hesaplaması nasıl yapılacak? Kimler yüksek maaş alacak? İlk maaş ne zaman? İşte detaylar...

EYT ile ilgili gelişmelerde sona yaklaşıldı. Bir süredir hazırlıkları devam eden EYT yasasının Aralık ayında netleşerek Meclis'e gelmesi bekleniyor. Meclis'te önce komisyonlarda görüşülecek olan tasarı Genel Kurul'a gelip oylanacak. Bu arada verilecek önergelerle tasarı da değişiklik yapılması ya da kapsamının genişlemesi de mümkün olabilecek. Aralık'ta yasal sürecin tamamlanmasıyla birlikte 15 Ocak 2023 tarihi itibariyle de de uygulamanın başlaması bekleniyor.

Milyonların merakla beklediği düğüm çözülüyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, EYT'de nihai düzenlemenin görüşmeler tamamlandıktan sonra TBMM'ye sunulacağını ve uygulama takviminin TBMM tarafından belirleneceğini açıkladı.

Geniş kapsamlı 3600 ek gösterge çalışması sonrası öncelikli gündem halini alan, teknik olarak çalışması sona eren, emeklilikte yaşa takılanlar için yapılan EYT düzenlemesinin Aralık ayında Meclis'te olması ve 15 Ocak 2023'te yürürlüğe girmesi bekleniyor.

KRİTİK DÜZENLEME İÇİN ARTIK SON VİRAJA GİRİLİRKEN, EMEKLİLİK BEKLEYENLERİN AKLINDA BİRÇOK SORU VAR

EYT yasası kimleri kapsayacak?

Yasa çıktığı anda kimler hemen emekli olabilecek?

Emeklilik zorunlu mu olacak?

Maaş hesaplaması nasıl yapılacak?

Kimler yüksek maaş alacak?

İlk maaş ne zaman?

KAZANÇLI ÇIKACAKLAR

Böylece primi eksik olan EYT'lilerin Aralık ayında asgari ücret artmadan borçlanma fırsatları da olacak. Şartların belli olmasının ardından EYT'liler kendi hazırlıklarını bu süre zarfında tamamlayabilecekler. Böylece prim satın alacak olan EYT'liler şu anki asgari ücretten ödeme yapacakları için en az yüzde 50 karlı çıkacaklar. Bu durumda 18 aylık askerlik borçlanmasında 20 bin liraya yakın para ceplerinde kalırken bir doğum borçlanmasında kazançları ise 25 bin liraya yaklaşacak.

EYT'LİNİN İLK EMEKLİ

MAAŞI ŞUBAT'TA BAŞLAR

EYT uygulamasının Ocak ayında başlamasının ardından başvuru süreci de işleyecek. Ocak ayının sonuna kadar Yapılacak başvurularda maaş hesaplamaları da 1 Şubat itibariyle yapılacak. EYT'lilerin maaş hesabında üç ayrı dönem dikkate alınacak. Burada öncelikli olarak 2000 yılı ve öncesi döneme bakılacak.

Bu dönem için Aylık Bağlama Oranı (ABO) yüksek tutulurken ayrıca bir güncelleme katsayısı kullanılıyor. Ardından 2000 ile 2008'in 10. Ayına kadarki dönem için bir hesaplama yapılacak. Burada Aylık Bağlama Oranı biraz düşerken devreye büyüme hızının katkısı giriyor. Böylece bu dönem için ayrı bir hesaplama daha yapılıyor. 2008'i 10. Ayı sonrası dönem için yapılan hesaplama da ise yeni bir ABO (Aylık Bağlama Oranı) büyüme hızının yüzde 30'u ve bir önceki yılın enflasyon rakamı dikkate alınıyor.

Böylece üç ayrı yapılan hesaplar birleştirilerek EYT'linin emekli maaşı ortaya çıkartılıyor. Burada yüksek maaş SGK'ya bildirilen kazançlara göre ortaya çıkıyor. Üç ayrı hesapta tüm maaşlar dikkate alındığı için kazançları yüksek bildirilen EYT'liler yüksek maaş alacak.

OCAK ARTIŞI EKLENECEK

Bu arada Ocak ayında müracaat eden EYT'lilerin maaş hesabında Ocak ayında yapılacak emekli maaş artışı da etkili olacak. Ocak ayında 6 aylık enflasyon ve üzerinde bir refah artışı da bekleniyor. Ayrıca taban maaşı da artacak. Böylece EYT'liler daha yüksek maaş alırken taban maaş artışını da ücretlerinde görmüş olacaklar.

DAHA YÜKSEK TAZMİNAT

Çalışan EYT'liler açısından Ocak ayında emeklilik müracaatı yapmanın tazminatlara da olumlu katkısı olacak. Asgari ücrete yapılacak artış ve birçok özel şirkette Ocak ayında yapılan maaş artışı da alınacak kıdem tazminatlarını yükseltecek. Bu durumda Aralık ayında çıkış alıp tazminatı hakeden EAYT'liye göre Ocakta tazminat alacak EYT'li en az yüzde 50 daha fazla para almış olacak.

Yasalarımız aslında işten kendi isteği ile ayrılanların tazminat almasına izin vermiyor. Ancak bunun istisnaları bulunuyor. İstisnalarından birisi de emeklilik. Dolayısıyla emeklilik için işten ayrılacak bir EYT'li istifa etmesine rağmen tazminatı hak ediyor. Burada ihbar tazminatı oluşmuyor. Ama kıdem tazminatı ödeniyor.

Kıdem tazminatı son brüt maaş üzerinden çalışılan süreye göre hesaplanıyor. Burada her yıl Ocak ve Temmuz aylarında belirlenen kıdem tazminatı tavanı bulunuyor. Buna göre şu anda her yıl için ödenecek en yüksek kıdem tazminatı 15 bin 371 lira. Bu tavan Ocak ayında memur maaşlarına gelecek artış oranında yükselecek. Şu anda memurlar için toplu sözleşme artışı yüzde 8. Bunun üzerine enflasyon farkı da gelecek. Burada enflasyon beklentilerine göre ortalama yüzde 30-40 arasında bir artış geldiği var sayılırsa tavan tazminat da 19.982 lira ile 21.519 lira arasında değişecek.

HESAPTA GİYDİRİLMİŞ ÜCRET

Tazminat hesabı yapılırken son brüt maaşa bakılacak. Ancak brüt maaş hesabında sadece kazanç değil yıl içinde ödenen tüm nakit paralar da katılıyor. Buna giydirilmiş brüt ücret deniliyor. Bu ücret belirlenirken nakit olarak ödenen, düzenli olan ödemeler dikkate alınıyor. Prim mesai gibi değişken ödemeler brüt ücrete eklenmiyor ancak ikramiye, yemek parası, kıyafet parası, görev tazminatı, kasa tazminatı gibi düzenli ödemeler brüt ücrete ekleniyor.

Örneğin brüt maaşı 10 bin lira olan bir işçiye her yıl dini bayramlarda birer maaş ikramiye verildiğini varsayalım.

Bu işçinin brüt ücreti şöyle hesaplanıyor:

Brüt ücret: 12.000 TL

Brüt ikramiye: 24.000 TL

Ücrete eklenecek ikramiye: 24.000/12= 2.000 TL

Giydirilmiş brüt ücret: 14.000 TL

Bu işçinin tazminatı 12 bin liradan değil 14 bin lira üzerinden hesaplanacak.

GÜN AY HESABI YAPILIYOR

Tazminat hesaplanırken çalışılan tüm günler hesaba katılıyor. Yani önce yıl sonra ay ve sonra da gün hesabı yapılarak tazminat ortaya çıkartılıyor.

Yukarıdaki işçinin tazminatını hesaplayalım. Bu işçi 8 yıl 4 ay ve 10 gün çalışmış olsun.

Giydirilmiş brüt ücret: 14.000 TL

8 yıllık tazminat: 112.000 TL

4 aylık tazminat: 14.000/ 12 X 4 = 4.667 TL

10 günlük tazminat: 14.000/ 360 x 10 = 389 TL

Toplam tazminat: 117.056 TL

SADECE DAMGA VERGİSİ

Kıdem tazminatından sadece damga vergisi kesilebiliyor. Bunun dışında herhangi bir kesinti yapılamıyor. Kıdem tazminatı tek seferde ve nakit olarak banka yoluyla ödeniyor. İşçinin rızası olmadan taksite bölünemiyor.

15 YIL 3600 İLE TAZMİNAT HAKKI

EYT'lilerin bir de 3600 gün ile tazminat alma hakkı bulunuyor. Eğer emeklilik için daha gününüz varsa ve işten de ayrılmak istiyorsanız yine tazminatınızı alarak ayrılma hakkınız var. Emeklilik için yaş dışındaki şartları tamamlayan EYT'liler SGK'dan alacakları bir yazı ile işyerlerine müracaat ederek tazminat alabiliyor. Bunun için 15 yıl ve 3600 günü tamamlamak yeterli oluyor. 15 yıl süresi çoktan doldu. 10 yıllık primi olan tüm EYT'liler SGK yazısı ile tazminatlarını alabilirler.